Lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân là một trong những quyết định quan trọng nhất trong cuộc đời mỗi người. Quyết định này không chỉ ảnh hưởng đến công việc hàng ngày mà còn tác động trực tiếp đến chất lượng cuộc sống, cơ hội phát triển và hạnh phúc lâu dài. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu những tiêu chí quan trọng, các công cụ đánh giá bản thân và quy trình 5 bước giúp bạn tìm ra cách chọn ngành nghề phù hợp với bản thân, sở thích, năng lực và giá trị cá nhân.
Tầm quan trọng của việc lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân
Lựa chọn nghề nghiệp phù hợp có ảnh hưởng sâu sắc đến cuộc sống của mỗi người. Khi làm việc trong lĩnh vực phù hợp với sở thích, năng lực và giá trị cá nhân, bạn không chỉ có động lực làm việc mà còn dễ dàng đạt được thành công và sự hài lòng.
Tương lai của mỗi người phụ thuộc rất nhiều vào ngành nghề, công việc họ lựa chọn. Như đã đề cập trong blog của TopCV:
“Nếu chọn đúng, bạn sẽ có một công việc yêu thích với thu nhập hấp dẫn, một con đường phát triển dài hạn. Ngược lại, nếu chọn sai ngành nghề thì giống như bạn đang đẩy tương lai vào hố sâu.”
Cách chọn ngành phù hợp không chỉ giúp bạn tránh được những hậu quả tiêu cực như thất nghiệp, không thể phát triển bản thân, tốn thời gian và tiền bạc, mà còn mang lại nhiều lợi ích tích cực:
- Tăng động lực và niềm đam mê trong công việc
- Nâng cao hiệu suất và chất lượng công việc
- Cải thiện sức khỏe tinh thần và giảm stress
- Tạo cơ hội thăng tiến và phát triển nghề nghiệp
- Cân bằng tốt hơn giữa công việc và cuộc sống
Ảnh hưởng của việc chọn sai ngành nghề
Chọn sai ngành nghề có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Không ít trường hợp, sau nhiều năm làm việc mới nhận thấy bản thân không phù hợp với công việc hiện tại. Lúc này, dù bạn có thể bắt đầu lại, nhưng cơ hội dành cho bạn đã bị thu hẹp đáng kể.
Ngành nghề phù hợp với bản thân là điều mà nhiều người phải mất nhiều năm mới tìm ra. Theo một khảo sát, trung bình một người sẽ thay đổi từ 5-7 công việc khác nhau trong suốt sự nghiệp của mình trước khi tìm thấy công việc thực sự phù hợp.
Cách chọn nghề phù hợp với mình nên được quan tâm ngay từ khi còn trẻ. Việc này giúp bạn tiết kiệm thời gian, công sức và có được lộ trình phát triển sự nghiệp rõ ràng hơn.
Hiểu rõ bản thân – Chìa khóa để chọn nghề đúng đắn
Tự đánh giá bản thân là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình chọn ngành nghề. Theo Reeracoen Vietnam: “Bước đầu tiên trong việc lựa chọn nghề nghiệp là tiến hành tự đánh giá toàn diện về sở thích, niềm đam mê, giá trị, điểm mạnh và điểm yếu của bạn.”
Hiểu rõ bản thân giúp bạn nhận diện được những điểm mạnh, điểm yếu, sở thích và giá trị cốt lõi của mình. Từ đó, bạn có thể xác định những ngành nghề phù hợp nhất với con người thật của bạn.
Cách xác định ngành nghề phù hợp với bản thân bắt đầu từ việc trả lời những câu hỏi:
- Bạn thích làm gì trong thời gian rảnh?
- Những hoạt động nào mang lại cho bạn cảm giác hứng thú và mãn nguyện?
- Bạn có những điểm mạnh gì? Điểm yếu gì?
- Giá trị cốt lõi trong cuộc sống của bạn là gì?
- Môi trường làm việc lý tưởng của bạn như thế nào?
Phân tích sở thích và đam mê
Sở thích và đam mê là yếu tố quan trọng khi chọn ngành học và nghề nghiệp. Như blog TopCV đã nhấn mạnh: “Khi bạn làm việc trong lĩnh vực mà mình đam mê, bạn sẽ thấy công việc trở nên thú vị hơn. Bạn sẽ dễ dàng tìm ra giải pháp cho các vấn đề, cải thiện kỹ năng và nâng cao trình độ.”
Lựa chọn ngành học phù hợp với bản thân nên bắt đầu từ việc liệt kê những hoạt động mà bạn thích thực hiện, những chủ đề bạn quan tâm và những lĩnh vực mà bạn cảm thấy có thể cống hiến lâu dài.
Cách chọn ngành học phù hợp không nên chỉ dựa vào sở thích nhất thời. Hãy đánh giá xem đam mê của bạn có đủ mạnh mẽ để duy trì trong suốt sự nghiệp hay không. Một cách hiệu quả là thử nghiệm thực tế thông qua các khóa học ngắn hạn, tình nguyện, thực tập hoặc làm việc bán thời gian trong lĩnh vực đó.
Đánh giá kỹ năng và thế mạnh
Đánh giá kỹ năng là bước quan trọng để xác định ngành nghề phù hợp với năng lực của bạn. Theo Reeracoen Vietnam: “Đánh giá các kỹ năng và khả năng của bạn để xác định sự nghiệp nào phù hợp với thế mạnh và tài năng của bạn. Xác định các lĩnh vực mà bạn nổi trội và các lĩnh vực mà bạn có thể cần phát triển thêm các kỹ năng hoặc kiến thức.”
Kỹ năng của bản thân bao gồm cả kỹ năng chuyên môn (hard skills) và kỹ năng mềm (soft skills). Mỗi ngành nghề đòi hỏi một bộ kỹ năng khác nhau, vì vậy việc đánh giá đúng kỹ năng sẽ giúp bạn chọn được ngành nghề phù hợp với năng lực.
Chọn ngành phù hợp với bản thân cần cân nhắc cả những kỹ năng bạn đã có và khả năng phát triển thêm kỹ năng mới trong tương lai. Nếu bạn có khoảng cách kỹ năng so với yêu cầu của ngành nghề mong muốn, hãy cân nhắc việc học thêm, tham gia các khóa đào tạo hoặc lấy chứng chỉ để nâng cao trình độ.
Xác định giá trị cá nhân và mục tiêu cuộc sống
Giá trị cá nhân là những nguyên tắc và tiêu chuẩn quan trọng đối với bạn. Chúng đóng vai trò định hướng trong mọi quyết định của bạn, bao gồm cả lựa chọn nghề nghiệp. Một công việc phù hợp với giá trị cá nhân sẽ mang lại cảm giác thỏa mãn và ý nghĩa.
Mục tiêu cuộc sống cũng ảnh hưởng lớn đến việc chọn ngành nghề. Bạn muốn đạt được điều gì trong 5, 10 hay 20 năm tới? Bạn có ưu tiên sự ổn định, tự do, sáng tạo, phục vụ cộng đồng hay khám phá, phiêu lưu?
Cách tìm ra ngành nghề phù hợp với bản thân cần tính đến sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân (work-life balance). Một số ngành đòi hỏi nhiều thời gian và cam kết hơn những ngành khác, vì vậy hãy đảm bảo lựa chọn của bạn phù hợp với lối sống mong muốn.
10 tiêu chí quan trọng khi chọn ngành nghề phù hợp
Các tiêu chí chọn ngành đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp của bạn. Dưới đây là 10 tiêu chí quan trọng nhất mà bạn nên cân nhắc khi lựa chọn ngành nghề:
-
Sở thích và đam mê
Sở thích và đam mê là tiêu chí hàng đầu khi chọn ngành nghề. Khi làm việc trong lĩnh vực mà bạn yêu thích, công việc sẽ không còn là gánh nặng mà trở thành niềm vui. John L. Holland, người sáng lập lý thuyết lựa chọn nghề nghiệp Holland, từng nói:
“Làm những gì bạn yêu thích và bạn sẽ không bao giờ phải làm việc trong cuộc đời của mình.
Đam mê trong công việc giúp bạn duy trì động lực lâu dài, vượt qua khó khăn và không ngừng phát triển trong sự nghiệp. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng đam mê không phải là yếu tố duy nhất quyết định sự thành công trong nghề nghiệp.
Cách chọn ngành dựa trên sở thích là xác định những hoạt động mà bạn thường xuyên thực hiện và cảm thấy hứng thú, sau đó tìm kiếm những ngành nghề có liên quan đến các hoạt động này.
-
Tính cách
Tính cách của bạn có ảnh hưởng lớn đến sự phù hợp với ngành nghề. Trắc nghiệm tính cách MBTI (Myers-Briggs Type Indicator) là một công cụ hữu ích giúp bạn hiểu rõ hơn về bản thân và tìm ra nghề nghiệp phù hợp.
Trắc nghiệm tính cách MBTI phân loại con người thành 16 nhóm tính cách khác nhau dựa trên 4 cặp đặc điểm đối lập: hướng ngoại/hướng nội, cảm giác/trực giác, lý trí/tình cảm, và nguyên tắc/linh hoạt. Mỗi nhóm tính cách sẽ phù hợp với những ngành nghề khác nhau.
Chọn ngành phù hợp với tính cách giúp bạn làm việc trong môi trường mà bạn cảm thấy thoải mái và phát huy được thế mạnh của mình. Ví dụ:
- Những người hướng ngoại thường phù hợp với các ngành nghề có nhiều tương tác xã hội như bán hàng, PR, giáo dục…
- Những người hướng nội có thể phát triển tốt trong các lĩnh vực như nghiên cứu, lập trình, thiết kế…
- Những người thiên về trực giác thường thích hợp với các công việc sáng tạo, chiến lược…
- Những người thiên về cảm giác thường phù hợp với các công việc thực tế, cụ thể…
-
Triển vọng trong tương lai
Triển vọng của ngành nghề là một yếu tố không thể bỏ qua khi lựa chọn nghề nghiệp. Một ngành có triển vọng tốt sẽ mang lại nhiều cơ hội việc làm, thu nhập ổn định và khả năng phát triển lâu dài.
Chọn ngành gì cho tương lai cần dựa trên xu hướng phát triển của xã hội và nền kinh tế. Các ngành như công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, chăm sóc sức khỏe, năng lượng tái tạo… đang có triển vọng phát triển mạnh mẽ trong những năm tới.
Nên chọn ngành gì trong tương lai cũng phụ thuộc vào bối cảnh kinh tế và thị trường lao động của từng quốc gia. Tại Việt Nam, các ngành như công nghệ thông tin, thương mại điện tử, logistics, du lịch, y tế… đang có nhu cầu nhân lực cao và triển vọng phát triển tốt.
-
Cơ hội thăng tiến và phát triển
Cơ hội thăng tiến là một trong những yếu tố quan trọng khi chọn ngành nghề. Một ngành có lộ trình phát triển sự nghiệp rõ ràng sẽ tạo động lực cho bạn không ngừng phấn đấu và cải thiện bản thân.
Phát triển kỹ năng trong quá trình làm việc cũng là một tiêu chí đáng cân nhắc. Gen Z đặc biệt coi trọng yếu tố này, với 49% cho rằng được phát triển và đào tạo là mục tiêu quan trọng trong công việc.
Định hướng nghề nghiệp tốt sẽ giúp bạn có một lộ trình phát triển dài hạn, từ vị trí nhân viên mới đến những vị trí quản lý và lãnh đạo. Hãy tìm hiểu kỹ về cơ hội thăng tiến trong ngành mà bạn quan tâm trước khi đưa ra quyết định.
-
Thu nhập
Thu nhập là một yếu tố hiện thực không thể bỏ qua khi chọn ngành nghề. Theo khảo sát của Anphabe, 56% Gen Z coi thu nhập đủ để sống thoải mái và tiết kiệm là yếu tố quan trọng nhất khi chọn công việc.
Mức lương khởi điểm và tiềm năng tăng lương trong tương lai của mỗi ngành nghề là khác nhau. Một số ngành như tài chính-ngân hàng, công nghệ thông tin, dầu khí… thường có mức lương cao hơn so với các ngành khác.
Cân nhắc yếu tố thu nhập khi chọn ngành là cần thiết, nhưng không nên đây là tiêu chí duy nhất. Một công việc với mức lương cao nhưng không phù hợp với sở thích và năng lực có thể khiến bạn cảm thấy kiệt sức và không hạnh phúc về lâu dài.
-
Môi trường làm việc
Môi trường làm việc có ảnh hưởng lớn đến sự hài lòng và hiệu suất của bạn. Mỗi ngành nghề có môi trường làm việc khác nhau, từ văn phòng truyền thống đến không gian sáng tạo, làm việc ngoài trời hoặc làm việc từ xa.
Gen Z đang tìm kiếm môi trường làm việc mà ở đó không đơn thuần là phát triển tài chính mà còn phát triển bản thân. Họ mong muốn làm việc trong một môi trường mà những đóng góp của họ được trân trọng, ý tưởng của họ được lắng nghe, và cơ hội để họ nâng cao kỹ năng và kiến thức của mình luôn rộng mở.
Lựa chọn môi trường làm việc phù hợp với tính cách và phong cách làm việc của bạn sẽ giúp bạn phát huy tối đa tiềm năng và cảm thấy thoải mái, hài lòng với công việc.
-
Cân bằng cuộc sống-công việc
Cân bằng giữa công việc và cuộc sống là một tiêu chí ngày càng được coi trọng, đặc biệt là đối với thế hệ Gen Z. Nhiều người trẻ không muốn hy sinh sức khỏe và thời gian cá nhân cho công việc, mà tìm kiếm sự cân bằng hài hòa.
Một số ngành nghề đòi hỏi thời gian làm việc dài và áp lực cao, như y tế, luật, tài chính đầu tư… Trong khi đó, các ngành khác có thể mang lại sự linh hoạt về thời gian và địa điểm làm việc, như thiết kế, viết lách, giảng dạy…
Chọn ngành nghề phù hợp cần cân nhắc đến yếu tố này, đặc biệt nếu bạn coi trọng thời gian cá nhân, sở thích và các mối quan hệ ngoài công việc.
-
Giá trị xã hội
Giá trị xã hội của công việc là sự đóng góp và tác động tích cực mà công việc đó mang lại cho xã hội. Nhiều người, đặc biệt là Gen Z, mong muốn làm những công việc có ý nghĩa và tạo ra giá trị cho cộng đồng.
Các ngành nghề phục vụ cộng đồng như y tế, giáo dục, bảo vệ môi trường… thường mang lại cảm giác hài lòng và ý nghĩa cao cho người làm việc, dù mức lương có thể không cao bằng các ngành khác.
Định hướng nghề nghiệp theo giá trị xã hội là một xu hướng đang phát triển, khi ngày càng nhiều người trẻ muốn công việc của họ không chỉ mang lại thu nhập mà còn đóng góp vào việc giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường.
-
Nhu cầu thị trường
Nhu cầu của thị trường lao động là một yếu tố quan trọng khi chọn ngành nghề. Một ngành có nhu cầu nhân lực cao sẽ mang lại nhiều cơ hội việc làm và sự ổn định trong sự nghiệp.
Xu hướng chọn ngành của gen z đang chuyển hướng sang các lĩnh vực có nhu cầu cao như công nghệ thông tin, thương mại điện tử, marketing số… Theo kết quả từ kết quả tìm kiếm, các ngành như Ẩm thực và Nghỉ dưỡng, Dịch vụ tài chính, và Bán lẻ/Bán sỉ/Thương mại đứng đầu trong danh sách các lĩnh vực ưa thích của Gen Z.
Nghiên cứu thị trường lao động trước khi chọn ngành sẽ giúp bạn đánh giá được triển vọng việc làm trong tương lai. Hãy tìm hiểu về tình hình tuyển dụng, mức lương, điều kiện làm việc và xu hướng phát triển của ngành mà bạn quan tâm.
-
Khả năng thích ứng với thay đổi
Khả năng thích ứng với sự thay đổi của công nghệ và thị trường là một tiêu chí quan trọng trong thời đại 4.0. Nhiều nghề truyền thống đang đối mặt với nguy cơ tự động hóa, trong khi các ngành mới liên tục xuất hiện.
Xu hướng nghề nghiệp trong tương lai sẽ ưu tiên những người có khả năng học hỏi liên tục và thích ứng nhanh với thay đổi. Các kỹ năng như tư duy phản biện, sáng tạo, giao tiếp, hợp tác và khả năng giải quyết vấn đề phức tạp sẽ ngày càng được coi trọng.
Chọn ngành nghề bền vững trong thời đại công nghệ đòi hỏi bạn phải cân nhắc đến khả năng phát triển và thích ứng của ngành đó trong tương lai. Các ngành dựa nhiều vào trí tuệ con người, sáng tạo và cảm xúc sẽ ít bị ảnh hưởng bởi tự động hóa hơn.
Các công cụ đánh giá bản thân hiệu quả
Công cụ đánh giá bản thân giúp bạn hiểu rõ hơn về tính cách, sở thích, năng lực và giá trị cá nhân, từ đó có cơ sở khách quan để lựa chọn ngành nghề phù hợp. Dưới đây là một số công cụ hữu ích:
Trắc nghiệm MBTI
Trắc nghiệm tính cách MBTI (Myers-Briggs Type Indicator) là một trong những công cụ phổ biến nhất để hiểu về tính cách. MBTI phân loại con người thành 16 nhóm tính cách khác nhau dựa trên 4 cặp đặc điểm đối lập:
- Hướng ngoại (E) / Hướng nội (I)
- Cảm giác (S) / Trực giác (N)
- Lý trí (T) / Tình cảm (F)
- Nguyên tắc (J) / Linh hoạt (P)
Mỗi nhóm tính cách MBTI sẽ phù hợp với những ngành nghề khác nhau. Ví dụ, như được đề cập trong ELLE Vietnam: “ENTP – Người nhìn xa” phù hợp với các nghề như kỹ sư xây dựng, quản trị bán hàng, tư vấn chiến lược, biên tập viên/nhà báo, nhà phát triển web. Trong khi đó, “ENTJ – Nhà điều hành” lại là những nhà lãnh đạo bẩm sinh, phù hợp với các vị trí quản lý, lãnh đạo.
Bạn có thể làm trắc nghiệm MBTI tại các trang web uy tín như 16Personalities để khám phá nhóm tính cách của mình và những nghề nghiệp phù hợp.
Mật mã Holland (RIASEC)
Lý thuyết lựa chọn nghề nghiệp Holland do Tiến sĩ John L. Holland phát triển, là một công cụ hữu ích khác để định hướng nghề nghiệp. Theo lý thuyết này, có 6 loại tính cách cơ bản (RIASEC), tương ứng với 6 loại môi trường nghề nghiệp:
- Thực tế (R – Realistic): Thích làm việc với máy móc, công cụ, vật liệu… Phù hợp với các ngành kỹ thuật, xây dựng, nông nghiệp…
- Nghiên cứu (I – Investigative): Thích suy nghĩ, phân tích, giải quyết vấn đề… Phù hợp với các ngành khoa học, y học, nghiên cứu…
- Nghệ thuật (A – Artistic): Thích sáng tạo, biểu đạt cảm xúc… Phù hợp với các ngành thiết kế, âm nhạc, văn học, điện ảnh…
- Xã hội (S – Social): Thích giúp đỡ, dạy dỗ, tư vấn cho người khác… Phù hợp với các ngành giáo dục, tâm lý, công tác xã hội…
- Quản lý (E – Enterprising): Thích thuyết phục, lãnh đạo, quản lý… Phù hợp với các ngành kinh doanh, quản trị, luật…
- Tổ chức (C – Conventional): Thích làm việc với dữ liệu, số liệu, chi tiết… Phù hợp với các ngành kế toán, hành chính, thống kê…
Trắc nghiệm Holland giúp bạn xác định loại tính cách nổi trội của mình và từ đó tìm ra những ngành nghề phù hợp. Nhiều người có sự kết hợp của 2-3 loại tính cách, tạo nên mã Holland độc đáo của riêng họ.
Phân tích SWOT cá nhân
Phân tích SWOT cá nhân là một công cụ đơn giản nhưng hiệu quả để đánh giá điểm mạnh (Strengths), điểm yếu (Weaknesses), cơ hội (Opportunities) và thách thức (Threats) của bản thân trong bối cảnh nghề nghiệp.
Cách thực hiện phân tích SWOT cá nhân:
- Điểm mạnh: Liệt kê những kỹ năng, kiến thức, tài năng, đặc điểm tính cách… mà bạn có thể tận dụng trong công việc.
- Điểm yếu: Xác định những hạn chế, thiếu sót, lĩnh vực cần cải thiện.
- Cơ hội: Phân tích những xu hướng thị trường, nhu cầu lao động, mạng lưới quan hệ… có thể mang lại lợi thế cho bạn.
- Thách thức: Xác định những khó khăn, rào cản, đối thủ cạnh tranh… mà bạn có thể gặp phải.
Sau khi phân tích SWOT, bạn có thể xác định những ngành nghề phát huy được điểm mạnh, khắc phục được điểm yếu, tận dụng được cơ hội và vượt qua được thách thức của bạn.
Trắc nghiệm trí thông minh đa diện (MI)
Lý thuyết trí thông minh đa diện (Multiple Intelligences) của Howard Gardner cho rằng con người có 8 loại trí thông minh khác nhau:
- Trí thông minh ngôn ngữ (Linguistic)
- Trí thông minh logic-toán học (Logical-Mathematical)
- Trí thông minh không gian (Spatial)
- Trí thông minh âm nhạc (Musical)
- Trí thông minh vận động (Bodily-Kinesthetic)
- Trí thông minh giao tiếp (Interpersonal)
- Trí thông minh nội tâm (Intrapersonal)
- Trí thông minh thiên nhiên (Naturalist)
Mỗi loại trí thông minh tương ứng với những ngành nghề khác nhau. Ví dụ, người có trí thông minh ngôn ngữ cao có thể phù hợp với các nghề như nhà văn, nhà báo, giáo viên, luật sư… Người có trí thông minh không gian tốt có thể phù hợp với các nghề như kiến trúc sư, họa sĩ, nhà thiết kế…
Làm trắc nghiệm MI sẽ giúp bạn xác định được loại trí thông minh nổi trội của mình, từ đó có thể lựa chọn những ngành nghề phát huy được thế mạnh này.
Tham vấn chuyên gia tư vấn hướng nghiệp
Tư vấn chọn ngành đại học từ các chuyên gia hướng nghiệp là một phương pháp hiệu quả để có được lời khuyên cá nhân hóa. Các chuyên gia này có kiến thức sâu rộng về các ngành nghề và thị trường lao động, cùng với kỹ năng đánh giá năng lực và tính cách của cá nhân.
Quy trình tư vấn hướng nghiệp thường bao gồm:
- Đánh giá tính cách, sở thích, năng lực thông qua các bài kiểm tra chuẩn hóa
- Phỏng vấn để tìm hiểu sâu hơn về mục tiêu, giá trị, hoàn cảnh của cá nhân
- Cung cấp thông tin về các ngành nghề phù hợp, triển vọng và yêu cầu của chúng
- Hướng dẫn lập kế hoạch phát triển sự nghiệp
Tại Việt Nam, nhiều trung tâm tư vấn hướng nghiệp chất lượng cao như TopCV, VietnamWorks cung cấp dịch vụ tư vấn chuyên nghiệp với chi phí hợp lý.
Quy trình 5 bước để chọn ngành nghề phù hợp với bản thân
Định hướng ngành nghề là một quá trình đòi hỏi thời gian và sự cân nhắc kỹ lưỡng. Dưới đây là quy trình 5 bước giúp bạn chọn được ngành nghề phù hợp với bản thân:
Bước 1: Hiểu bản thân để định hướng chính xác
Hiểu bản thân là bước đầu tiên và quan trọng nhất trong quá trình chọn ngành nghề. Như đã được đề cập trong iVIEC:
“Định hướng hay nhu cầu công việc cần xuất phát từ bên trong của các bạn. Làm công việc đến từ niềm đam mê sẽ luôn duy trì lâu dài, mang lại nguồn năng lượng tích cực.”
Bạn có thể sử dụng các bài test như MBTI, DISC, MI, The MAPP, Holland Code để hiểu rõ hơn về bản thân. Hoặc đơn giản hơn, hãy tự hỏi bản thân những câu hỏi như:
- Tôi thích làm gì trong thời gian rảnh?
- Những môn học/hoạt động nào khiến tôi cảm thấy hứng thú và mất track thời gian?
- Tôi có điểm mạnh, điểm yếu gì?
- Tôi muốn đạt được điều gì trong cuộc sống?
- Môi trường làm việc lý tưởng đối với tôi là gì?
Ghi chú lại kết quả tự đánh giá này để sử dụng cho các bước tiếp theo.
Bước 2: Cập nhật xu hướng phát triển của ngành nghề
Xu hướng phát triển của ngành nghề là thông tin quan trọng giúp bạn đưa ra quyết định sáng suốt. iVIEC nhấn mạnh: “Định hướng thông minh là tìm một ngành nghề mang tính phát triển cao. Bên cạnh đó nó cần phải phù hợp với tính cách, kỹ năng bạn.”
Nghiên cứu thị trường lao động để hiểu về nhu cầu tuyển dụng, mức lương trung bình, cơ hội thăng tiến và triển vọng phát triển của các ngành mà bạn quan tâm. Thông tin này có thể được tìm thấy từ các nguồn như:
- Báo cáo của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội
- Các trang tuyển dụng uy tín như VietnamWorks, TopCV
- Các báo cáo ngành từ các công ty nghiên cứu thị trường
- Thông tin từ các hiệp hội ngành nghề
Xu hướng nghề nghiệp năm 2025 cho thấy Gen Z đang ưu tiên các ngành như công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo, ẩm thực và nghỉ dưỡng, dịch vụ tài chính, bán lẻ/bán sỉ/thương mại.
Các bạn có thể đọc thêm bài viết: Top Ngành Nghề Hot Hiện Nay: Học Không Lo Thất Nghiệp
Bước 3: Chọn lựa ngành nghề phù hợp và tạo list công việc mong muốn
Chọn lựa ngành nghề phù hợp là bước quan trọng sau khi đã hiểu rõ bản thân và nắm bắt xu hướng thị trường. iVIEC khuyên:
“Hãy cân nhắc 2 yếu tố khi chọn lựa bạn nhé. Một là bản thân, hai là thị trường ngành nghề và xu hướng phát triển của nó.”
Tạo danh sách các công việc mong muốn dựa trên sự kết hợp giữa sở thích, năng lực của bạn và nhu cầu của thị trường. Cụ thể:
- Liệt kê 5-10 ngành nghề mà bạn cảm thấy hứng thú
- Với mỗi ngành, liệt kê các vị trí công việc cụ thể
- Đánh giá mức độ phù hợp của từng công việc với sở thích, tính cách, kỹ năng và giá trị của bạn
- Xếp hạng các công việc theo mức độ ưu tiên
Ví dụ: Nếu bạn có tính cách hướng ngoại, thích giao tiếp, có kỹ năng thuyết trình tốt và quan tâm đến xu hướng thị trường, các công việc phù hợp có thể bao gồm: quản lý marketing, chuyên viên PR, đại diện bán hàng, chuyên viên tuyển dụng…
Bước 4: Phân tích chi tiết để bỏ một số công việc chưa có độ phù hợp cao
Phân tích chi tiết giúp bạn sàng lọc danh sách công việc và tập trung vào những lựa chọn phù hợp nhất. iVIEC giải thích:
“Nếu danh sách công việc quá dài, bước 4 sẽ giúp bạn sàng lọc.”
Cách cân nhắc trước khi đưa ra lựa chọn là đánh giá mỗi công việc dựa trên các tiêu chí:
- Mức độ phù hợp với sở thích và đam mê
- Khả năng phát huy điểm mạnh và vượt qua điểm yếu
- Triển vọng phát triển trong tương lai
- Mức lương và phúc lợi
- Cân bằng công việc-cuộc sống
- Cơ hội học hỏi và thăng tiến
- Yêu cầu về bằng cấp, chứng chỉ và kinh nghiệm
Thu hẹp danh sách xuống còn 2-3 lựa chọn hàng đầu để tìm hiểu sâu hơn trong bước tiếp theo.
Bước 5: Tham khảo ý kiến và thử nghiệm thực tế
Tham khảo ý kiến từ người đi trước và chuyên gia trong ngành là bước quan trọng để xác nhận sự lựa chọn của bạn. VietnamWorks khuyên: “Trong trường hợp bạn cảm thấy mơ hồ về khả năng và định hướng nghề nghiệp của bản thân, việc tìm kiếm lời khuyên từ gia đình hoặc những người có kinh nghiệm là cách tốt nhất.”
Các nguồn tham khảo ý kiến bao gồm:
- Gia đình và bạn bè
- Thầy cô giáo, người hướng dẫn
- Chuyên gia tư vấn hướng nghiệp
- Người đang làm việc trong ngành mà bạn quan tâm
- Diễn đàn nghề nghiệp và mạng xã hội chuyên nghiệp như LinkedIn
Thử nghiệm thực tế trước khi cam kết với một ngành nghề là một bước khôn ngoan. Bạn có thể:
- Tham gia các khóa học ngắn hạn hoặc workshop
- Tình nguyện hoặc thực tập trong lĩnh vực quan tâm
- Làm việc bán thời gian hoặc freelance
- Tham gia các cuộc thi, dự án liên quan
- Tham dự các sự kiện ngành nghề, hội thảo, triển lãm
Sau khi thử nghiệm, bạn sẽ có cái nhìn thực tế hơn về ngành nghề đó và có thể đưa ra quyết định cuối cùng với sự tự tin cao hơn.
Xu hướng nghề nghiệp hiện nay và bài học cho việc chọn ngành
Xu hướng chọn nghề của giới trẻ hiện nay đang có nhiều thay đổi so với các thế hệ trước. Hiểu rõ những xu hướng này sẽ giúp bạn có cái nhìn tổng quan hơn về thị trường lao động và đưa ra quyết định sáng suốt.
Xu hướng nghề nghiệp của Gen Z
Gen Z, thế hệ sinh từ năm 1997 đến 2012, đang dần trở thành lực lượng lao động chính trong nền kinh tế. Theo Talentbold:
“Năm 2024, xu hướng nghề nghiệp của thế hệ này phản ánh sự thay đổi đáng kể trong tư duy và lựa chọn công việc so với các thế hệ trước, đặc biệt là Millennials và Gen X.”
Công nghệ là lựa chọn hàng đầu của Gen Z. Talentbold cũng nhận định:
“Gen Z lớn lên trong thời đại kỹ thuật số, với máy tính, điện thoại thông minh và internet là những công cụ thiết yếu của cuộc sống. Điều này khiến các công việc liên quan đến công nghệ trở thành lựa chọn hàng đầu. Các ngành nghề như phát triển phần mềm, kỹ sư dữ liệu, bảo mật mạng, và trí tuệ nhân tạo (AI) đang thu hút sự quan tâm lớn từ thế hệ này.”
Ngoài công nghệ, theo kết quả khảo sát của Anphabe được đề cập trong Lao Động Công Đoàn:
“Ngành Ẩm thực và Nghỉ dưỡng, Dịch vụ tài chính, và Bán lẻ/Bán sỉ/Thương mại đứng đầu trong danh sách các lĩnh vực ưa thích của Gen Z.”
Ưu tiên của Gen Z trong lựa chọn nghề nghiệp
Thu nhập và sự ổn định là những yếu tố được Gen Z ưu tiên hàng đầu. Theo khảo sát của Anphabe:
“56% Gen Z coi thu nhập đủ để sống thoải mái và tiết kiệm là yếu tố quan trọng nhất khi chọn công việc. 53% số người được hỏi, cho rằng sự ổn định trong công việc là một ưu tiên không kém phần quan trọng.”
Phát triển bản thân cũng là một ưu tiên cao của Gen Z. Anphabe còn đề cập:
“49% Gen Z đặt mục tiêu được phát triển và đào tạo. Họ không chỉ muốn được cung cấp công cụ và kiến thức để thực hiện công việc hiện tại mà còn muốn có cơ hội để học hỏi, phát triển kỹ năng mới và tiến xa hơn trong sự nghiệp.”
Gen Z tìm kiếm những công việc không chỉ mang lại thu nhập mà còn đề cao giá trị, ý nghĩa và tác động tích cực đến xã hội. Họ cũng ưu tiên sự cân bằng giữa công việc và cuộc sống, môi trường làm việc tích cực và cơ hội phát triển bản thân.
Bài học cho việc chọn ngành nghề từ xu hướng hiện tại
Ưu tiên kỹ năng công nghệ số là một bài học quan trọng từ xu hướng hiện tại. Bất kể bạn chọn ngành nghề nào, việc phát triển kỹ năng công nghệ số sẽ giúp bạn có lợi thế cạnh tranh trong thị trường lao động.
Tìm kiếm sự cân bằng giữa đam mê và thực tế là một bài học khác. Như đã thấy từ xu hướng của Gen Z, việc chọn ngành nghề không chỉ dựa vào đam mê hay thu nhập đơn thuần, mà cần cân nhắc đến nhiều yếu tố khác như sự ổn định, cơ hội phát triển, cân bằng cuộc sống-công việc…
Học hỏi liên tục là chìa khóa để thích ứng với thị trường lao động luôn thay đổi. Bạn nên chọn những ngành nghề mà ở đó bạn có cơ hội học hỏi và phát triển liên tục, đồng thời cũng nên trang bị cho mình tư duy học tập suốt đời.
Sẵn sàng thích ứng với thay đổi là một bài học quan trọng khác. Trong thời đại 4.0, nhiều nghề nghiệp truyền thống đang biến mất và những nghề mới liên tục xuất hiện. Vì vậy, khả năng thích ứng và chuyển đổi nghề nghiệp khi cần thiết là một kỹ năng quan trọng.
Kết luận
Cách chọn ngành nghề phù hợp với bản thân là một quá trình đòi hỏi sự tìm hiểu, cân nhắc và thử nghiệm. Không có công thức nào phù hợp với tất cả mọi người, nhưng bằng cách hiểu rõ bản thân, đánh giá khách quan năng lực, khám phá sở thích và giá trị cá nhân, bạn có thể tìm ra con đường sự nghiệp phù hợp nhất với mình.
Lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân không phải là quyết định một lần trong đời, mà là một hành trình liên tục. Trong quá trình phát triển sự nghiệp, bạn có thể điều chỉnh hướng đi, học hỏi thêm kỹ năng mới và thậm chí thay đổi ngành nghề để phù hợp với giá trị và mục tiêu của mình.
Xu hướng chọn ngành của Gen Z cho thấy những thay đổi quan trọng trong thị trường lao động và giá trị của người lao động trẻ. Bằng cách kết hợp đam mê với thực tế thị trường, phát triển các kỹ năng phù hợp, và luôn sẵn sàng học hỏi và thích ứng, bạn sẽ có thể xây dựng một sự nghiệp thành công và ý nghĩa.
Hãy nhớ rằng, không có nghề nghiệp nào hoàn hảo, nhưng có những nghề nghiệp phù hợp với bạn hơn những nghề khác. Bằng cách áp dụng các tiêu chí, quy trình và công cụ được trình bày trong bài viết này, bạn sẽ có thể đưa ra quyết định sáng suốt hơn về ngành nghề tương lai của mình.
Chúc bạn thành công trong việc tìm ra ngành nghề phù hợp với bản thân và xây dựng sự nghiệp như mong đợi!
Nếu các bạn còn đang băn khoăn không biết mình nên học gì, hãy tham khảo bài viết Trường UIT Chuẩn Bị Tuyển Sinh Ngành Truyền Thông Đa Phương Tiện Khóa Đầu Tiên Năm 2025 hoặc bài viết dưới đây:
